Historiek

Van Poeterke tot Poeske

Leuvens belangrijkste wielerheld is Jef Scherens (1909-1986), beter bekend als Poeske Scherens. Scherens is een succesvol baanwielrenner: hij wordt zevenmaal wereldkampioen en zestien keer Belgisch kampioen snelheid. Als jongste zoon van het de familie Scherens uit Werchter wordt Jef ‘poeterke’ genoemd, lokaal dialect voor een lammetje dat niet goed groeit. ‘Poeterke’ wordt ‘Poeske’ wanneer ze ontdekken dat Jef een zeer snelle spurter is met een katachtige eindjump.

Beeld: Stadsarchief Leuven

Poeske en de Stoempersclub

Na enkele succesvolle jaren als jeugdrenner krijgt Scherens in 1928 van voorzitter Edouard Vanhove een contract bij de Leuvense Stoempersclub. Jef vindt logement in café-restaurant Mosselhuis in de Diestsestraat. Daar leert hij Jef Mannaerts kennen, zijn vaste verzorger. Scherens blijft de Stoempersclub trouw tot het einde van zijn loopbaan in 1951.

Beeld: Stadsarchief Leuven

Een groot kampioen

Scherens breekt door in 1931 als hij voor de eerste keer Belgisch kampioen snelheid op de wielerbaan bij de profs wordt. Hij zal die titel in totaal maar liefst zestien keer halen. In 1932 wordt Scherens in Rome ook nog eens wereldkampioen, wat hij later nog eens overdoet in Parijs, Leipzig, Brussel, Zurich en Kopenhagen. Zo wint hij tot en met 1937 zes keer op een rij. Zijn populariteit in eigen land is immens, hij mag zelfs op visite bij koning Albert.

Beeld: Stadsarchief Leuven

In 1933 krijgt hij de Nationale Trofee van Sportverdienste toegekend en op een bepaald moment stonden alle sprint- en ronderecords van alle grote wielerbanen in Europa op zijn naam. In 1947 haalt Poeske in Parijs zijn zevende en laatste wereldkampioenschap binnen. Op het einde van zijn carrière kon Scherens dan ook tentoonstellingen organiseren met alle bekers, medailles, lintjes en geschenken die hij in zijn loopbaan bij elkaar gereden had.

Beeld: Collectie Jef Scherens

Veelzijdig man

Poeske Scherens was een veelzijdig man. Hij was zeer muzikaal en speelde bugel, piston en harmonica. Na zijn wielerloopbaan volgde hij met succes accordeonlessen. Hij deed aan boogschieten, biljarten, waterski, zwemmen en na zijn wielerloopbaan ook aan motor- en autorennen. Al tijdens zijn wielerloopbaan beoefende hij ook de vliegsport. Van Jef Scherens als vliegenier en luchtacrobaat zijn talrijke verhalen bekend: over zijn sportvliegtuig Tipsy, verschrikte mensen en politievermaningen, verloren vliegen zonder kompas, spectaculaire noodlandingen wegens brandstoftekort.

Beeld: Stadsarchief Leuven

De Tour of Leuven – Memorial Jef Scherens heeft een voorgeschiedenis met vele namen die teruggaat tot de jaren 1930.

GP Leuven         

De Stoempersclub, onder leiding van voorzitter en glas- en spiegelfabrikant Edouard Vanhove (1889-1946) organiseerde in 1933 al een Groote prijs van Leuven en sigaretten Belga die viel in de periode van Leuven-Kermis. Ook Stad Leuven verleende zijn medewerking en de stedelijke diensten zouden altijd tot op vandaag een hand bijsteken in de organisatie van de koersen. Gedurende de jaren dertig blijven er wielerkoersen op het programma staan, soms op de piste en soms op de baan. De tweede wereldoorlog gooit roet in het eten en er worden geen koersen meer georganiseerd in Leuven. In 1946, de oorlog is dan al een jaar gedaan, staat er opnieuw een Grote prijs der Stad Leuven op de agenda. Het jaar eindigde echter in mineur want de populaire Vanhove overleed tijdens zijn andere grote sportinteresse: een voetbalmatch.

Beeld: Stadsarchief Leuven

GP Eduard Vanhove

Ter nagedachtenis van de grote sportmecenas wordt de Grote Prijs Leuven vanaf 1947 herdoopt in de GP Edward Van Hove, met ineens een versimpelde spelling. Het criterium wordt sommige jaren als avondcriterium gereden bij elektrische verlichting, toen een unicum! 22 keer zal dit criterium gereden worden, in de jaren zestig onder de naam Grote Prijs Gaston en Edward Van Hove, waarbij de nieuwe voorzitter van de Stoempers, ‘zoon van’, ook zijn naam aan de koers mag verbinden.

Trofee Jef Scherens

In 1963 beslist de Stoemepersclub in de periode april-mei om een nieuwe wielerwedstrijd op de baan te organiseren. Ze willen deze vernoemen naar hun grote held op rust, Jef ‘Poeske’ Scherens. Maar er is een probleem, want sinds 1960 wordt in het Sportpaleis van Antwerpen, toen nog een wielertempel, de Grote Prijs Jef Scherens gereden op de piste. Omdat de naam bezet is wordt enkel de wedstrijdbeker genoemd naar Poeske: Trofee Jef Scherens, die de winnaar uit de handen van Poeske zelf mocht ontvangen. De wedstrijd zelf noemt officieel Grote Prijs Dortmunder Tonissteiner – De Gazet naar de sponsors. Wanneer in 1964 de GP Jef Scherens in Antwerpen niet meer gereden wordt, beginnen de kranten sporadisch de naam GP Jef Scherens te gebruiken voor de Leuvense koers.

Foto genomen door Gaston Savat

Moeilijke jaren en doorstart

Vanaf 1965 neemt de populariteit van de koersen van de Stoempersclub sterk af. De Trofee Jef Scherens wordt na drie edities niet meer georganiseerd en ook de GP Van Hove trekt minder renners en volk. In 1968 gaat de koers zelfs niet door. Officieel door de harde regenval, maar in werkelijkheid omdat grote namen als Eddy Merckx nog in Italië zitten en verstek geven. In 1969 is de herinnering aan Edouard Van Hove zodanig vervaagd dat de volgende editie simpelweg de naam Wielercriterium Leuven-Kermis krijgt. In 1970 is Grote Sluitingsprijs Leuven Kermis de naam, maar wordt in de kranten ook al gesproken van de Grote Prijs Jef Scherens. In 1971 is er weer die dubbele verwijzing: Ereprijs Jef Scherens – Sluitingsprijs Leuven Kermis. Wat de naam ook is, Frans Verbeeck wint in 1969, 1970 en 1971 drie keer op een rij.  In 1976 zou hij nog een vierde keer winnen, waarmee hij recordhouder is.

Beeld: Stadsarchief Leuven

GP Jef Scherens – Stella Artois

Voorzitter Theo Stroobants van de Stoempersclub ging in 1972 een samenwerking aan met brouwerij Stella Artois om de koers definitief zijn elan terug te geven. In dat jaar kreeg de koers de naam die ze decennia zou dragen: GP Jef Scherens – Stella Artois. De eerste editie, in 1972, was om organisatorische redenen wel slechts een amateurkoers. 15 jaar lang gaat het goed met de koers die een vaste waarde blijft in Leuven, terwijl andere lokale profkoersen één voor één verdwijnen. Freddy Maertens in de jaren zeventig en Ronny Van Holen en Jozef Lickens in de jaren tachtig winnen alle drie twee keer. Eind jaren tachtig gaat het weer slecht met de GP Jef Scherens. In 1988 wordt ze opnieuw enkel als amateurkoers georganiseerd en in 1989 zelfs helemaal niet. Het einde voor de laatste Leuvense profkoers lijkt nakend.

Foto genomen door Marc Jespers

GP Jef Scherens – Rondom Leuven

De Stoempersclub maakt zijn naam echter waar en herpakt zich opnieuw. In 1990 stond de koers als profkoers weer op de kalender. In 2000 verandert het parcours ingrijpend. Waar tot dan toe in lussen door het Hageland werd gereden, bestaat het parcours nu uit meerdere tours in Leuven zelf. De naam is voortaan GP Jef Scherens – Rondom Leuven. De professionalisering gaat vanaf dan in rechte lijn omhoog en in 2005 wordt de koers opgewaardeerd tot het 1.1 niveau binnen de UCI Europe Tour. De Covid-crisis zorgde er zoals voor zoveel koersen voor dat de GP niet gereden kon worden in 2020. Voor de Italiaan Niccolò Bonifazio maakte die onderbreking weinig verschil, hij won de koers zowel in 2019 als 2021. In 2021 gaan de Stoempers een langdurige samenwerking aan met Golazo wat tot de voorlopig laatste naamswijziging zorgt: Tour of Leuven -Memorial Jef Scherens. Zo is de toekomst van dé koers van Leuven voor weer vele jaren verzekerd.

Beeld: Stadsarchief Leuven

Wil je meer weten over Jef Scherens en het wielerverleden van Leuven? Salsa, de vrienden van het Stadsarchief Leuven, heeft twee cahiers uitgebracht met uniek fotomateriaal.

Het fenomeen ‘Poeske’ Scherens

Oudere wielerliefhebbers moet je geen twee keer vragen waarom de belangrijkste wielerwedstrijd in Leuven Memorial Jef Scherens in zijn naam draagt.  Hij won maar liefst zeven keer het wereldkampioenschap sprint of ‘zuivere snelheid’, en zonder de oorlogsjaren waren het er wellicht nog meer geweest. Met zijn befaamde katachtige laatste jump vloerde hij zijn tegenstanders. Het maakte ‘Poeske’ bijzonder populair in het ganse land, in Leuven werd hij een ware volksheld. Historicus Fran Herpelinck dook in het verleden en schreef een prachtige biografie over het ‘fenomeen’ Poeske Scherens, gekaderd in de tijd en de wereld waarin hij opgroeide en zich ontpopte tot een kampioen zonder weerga.

Dit cahier is uitverkocht maar kan je opvragen in de Bib Leuven.

©Salsa

Leuven en koers 

Het schitterende wereldkampioenschap in Leuven zindert nog na in het geheugen. Een beetje wielerliefhebber associeert Leuven ook meteen met de Tour of Leuven – Memorial Jef Scherens. Maar veel verder reikt de associatie Leuven en koers wellicht niet.

Toch vonden al in de negentiende eeuw in het Leuvense stadspark druk bijgewoonde wielerwedstrijden plaats met halve acrobaten op de hoge bi. Leuvenaars wonnen ooit de Vuelta en Parijs-Roubaix.  In en rond de gebouwen van ‘Stella Artois werd in 1976 een ploegentijdrit in de Tour gereden, gewonnen door het destijds quasi onklopbare Raleigh-team van Peter Post.

Dat alles en nog veel meer vind je in het prachtig geïllustreerde Cahier ‘Leuven en koers’. In dit Cahier blikken verschillende auteurs terug op de geschiedenis van de fiets en het wielrennen in Leuven. Het wordt afgesloten met een paar beschouwende artikelen over de steeds belangrijker plaats die de fiets inneemt in het recreatieve en dagelijkse leven in de stad.

Je kan het cahier kopen in het Stadsarchief Leuven of in de Leuvense boekhandels.

©Salsa

Heb je zelf nog informatie, filmpjes of fotomateriaal van Jef Scherens of de Leuvense wielerwedstrijden? Neem dan contact op met de Erfgoedcel Leuven!